هنوز زمان "به زودی" برای از سرگیری مذاکرات وین فرا نرسیده است که مذاکرات هسته‌ای موازی در تهران و بروکسل با اتحادیه اروپا شروع شده است. سخنگوی وزارت خارجه امروز در نشست خبری خود گفتگوها با انریکه مورا در تهران را "خوب و سازنده" خواند و از توافق با او برای تداوم این گفتگوها در بروکسل برای رایزنی درباره چالش‌ها و موانع 6 دور پیشین مذاکرات وین خبر داد. 

البته قبل از هر چیز ذکر این نکته خالی از لطف نیست که برخی واژگان در ادبیات سیاسی کشور به دنبال کاربرد نابجا چنان لوث شده که بار معنای اصلی خود را رفته رفته از دست داده و می‌رود که معانی معکوسی بیابند. در شش دور مذاکرات قبلی، پس از هر دور، طرف ایرانی از "سازنده" بودن مذاکرات می‌گفت، خوب اگر واقعا سازنده بود، چرا به نتیجه نرسید؟ چرا متوقف شد؟ یا این که پس از هر دیداری و تماسی با مقامات خارجی در داخل و خارج، مباحثات "سازنده" توصیف می‌شود. روابط با آذربایجان "بسیار دوستانه" خوانده می‌شود؛ در حالی که دو کشور تا مرز جنگ پیش رفتند. ظاهرا گفتمان و ادبیات سیاسی کشور هم عین تعارفات روزانه ما ایرانی‌ها شده و برای رسانه‌ها و ناظران خارجی که چندان با این تعارفات آشنا نیستند، بسیار گیج کننده است؛ در حالی که امر دیپلماسی و سیاست می‌طلبد در انتخاب واژگان حساسیت، دقت و ظرافت خاصی به خرج داد. 

به هر حال، موضوع اصلی نوشتار چیز دیگری است و آن هم یافتن پاسخ این پرسش‌هاست که آیا ایران قصد دارد که فرمت بروکسل را جایگزین فرمت وین کند؟ اگر اینطور نیست دلیل مذاکرات جداگانه با اتحادیه اروپا چیست؟ مذاکرات با این اتحادیه در تهران و بروکسل چه تفاوتی با مذاکره با آن‌ها در وین دارد؟ مگر نه این است که نماینده اتحادیه اروپا و دو کشور عضو آن یعنی فرانسه و آلمان، و انگلیس به عنوان یک کشور اروپایی، به عنوان طرف‌های برجام در مذاکرات وین حضور دارند؟ و مذاکرات مستقیم ایران در وین با این طرف‌ها با مشارکت دو عضو دیگر برجام یعنی چین و روسیه است.

شاید گفته شود که خوب مذاکرات وین به شکل غیر مستقیم با آمریکاست و مذاکرات بروکسل اینگونه نیست. اولا با وجود صحت گزاره غیر مستقیم بودن مذاکرات وین با آمریکا، اما بارها مقامات تاکید کرده‌اند که مذاکره مستقیم و غیر مستقیمی با آمریکا نداریم. ثانیا مگر این مباحثی که با اتحادیه اروپا در تهران و سپس بروکسل دنبال می‌شود، بدون مذاکره این اتحادیه با آمریکا قابل حل است؟ اساسا اروپا در قضیه برجام اختیاری مستقل از آمریکا دارد و می‌تواند راسا اقدامی کند؟ خوب! این گفتگوهای برجامی در تهران و بروکسل با اروپا مذاکره غیر مستقیم با آمریکا نیست؟ حالا وقتی با این طرف‌های اروپایی گفتگوی برجامی انجام می‌شود، چرا این گفتگوها در همان فرمت وین نباشد که اولا، کشور در مظان اتهام فرار از مذاکره قرار نگیرد. ثانیا، این شکل مذاکره این پیام منفی را هم به دو عضو دیگر برجام یعنی چین و روسیه می‌رساند که ایران آن‌ها را دور می‌زند؛ در حالی که مدام تاکید می‌شود روابط با دو کشور راهبردی است؟ البته همین مساله اعتراض روس‌ها را به دنبال داشته است و دیروز میخائیل اولیانوف مذاکره کننده روسی در وین تاکید کرد که مذاکرات بروکسل "نمی‌تواند جایگزین مذاکرات وین شود".

بحث اصلی نگارنده این نیست که مذاکره بشود یا نشود، این تصمیمی است که نهادهای بالادستی می‌گیرند، اما بحث این است که اگر قرار بر بازگشت به مذاکرات است، چرا همان فرمت وین دنبال نمی‌شود و فرمتی دیگر عینا با همان مباحث و طرف‌ها پایه‌ریزی می‌شود؟ مگر دو فرمت تفاوتی دارند؟ اگر قرار بر بازگشت به مذاکرات نیست، دیگر چرا همان مباحثات وین در قالبی دیگر عینا با همان طرف‌ها پیگیری می‌شود؟ آیا با این رفتار، پیام سردرگمی به طرف‌های خارجی مخابره نمی‌شود؟ 

پایان/